De ruzie om treinen te mogen rijden

Dan zit je de hele dag te kijken en luisteren naar de behandeling van de beroepen van vervoerders tegen het besluit van de staatssecretaris van Infrastructuur en Waterstaat om de concessie voor het hoofdrailnet (HRN) 2025-2033 aan de Nederlandse Spoorwegen (NS) te gunnen. Op momenten bekruipt je dan het gevoel dat je naar een ruzie tussen kleuters zit te kijken.

Het College van Beroep voor het bedrijfsleven (CBb) moet er zich nu een oordeel over gaan vormen. Of, nu nog niet. Over een paar weken pas. Want de eisende partijen (de Federatie Mobiliteitsbedrijven Nederland (FMN), vervoerder Arriva en de Europese belangenorganisatie voor private spoorbedrijven ALLRail) krijgen nu eerst nog twee weken om een aanvullend pleidooi op papier te zetten. Vervolgens krijgen de advocaten van de staatssecretaris (Stas) en de NS nog de tijd om daarop te reageren.

Dan was het eerst nog de bedoeling van het College dat de advocaten van de Stas en NS samen iets op papier zouden zetten, maar dat wilde de advocaat van de Stas niet. En terecht, want de Stas is de gunnende partij en NS de ontvangende partij. En die liggen nu eenmaal niet samen in bed.

Welbeschouwd komt de ruzie voort uit een besluit van de Europese Unie. Die vindt dat er marktwerking in de exploitatie van het spoor moet worden ingevoerd. Dat besluit zorgde ervoor dat zich concurrenten voor de NS konden aandienen. En die kwamen er dan ook. Ze willen allemaal een stukje van de Hoofdrailnet-taart. De NS staat er evenwel bij de Nederlandse politiek nog goed op, ook al presteert Nederlands grootste en oudste treinvervoerder verre van optimaal.

Zoals de vertegenwoordiger van ALLRail het juist stelde: er heerst in Nederland (in elk geval bij de politiek en de ambtenarij) het gevoel dat het rijden onder een concessie betrouwbaar is, voor continuïteit zorgt, coherent is en al bij al dus louter positief. Het rijden in open toegang wordt echter vereenzelvigd met cowboys, onzekerheid, onduidelijkheid en alles wat negatief is.

Zo stonden partijen dan ook tegenover elkaar in de rechtszaal van het CBb. Als ruziënde kleuters: ‘ik doe het beter’, zei de een. ‘Nee, ík doe het beter’, zei de ander. De ruzie wordt uitgevochten over de hoofden van de reiziger, waarvan velen zich afvragen of marktwerking wel de oplossing voor de problemen op het spoor. Ze denken: marktwerking in de zorg, marktwerking in de energiesector, wat heeft het me gebracht? Zorg noch energie zijn er in elk geval goedkoper op geworden. En aanbiedende partijen vallen je het hele jaar lastig met allerlei prachtige ‘pakketten’ en mooie beloften. Maar de reiziger wordt niets gevraagd. Die telt niet mee.

De eisende partijen zien graag dat de aan NS toebedeelde HRN-concessie voor de jaren 2025-2033 wordt geschorst, of liever nog geschrapt. Daartoe zou er eerst een serieuze marktanalyse moeten plaatsvinden. Ondertussen zou NS dan ook vanaf 1 januari 2025 op het hoofdrailnet mogen blijven rijden. Voorlopig dan. En liever niet op de lijnen Zwolle-Groningen en Leeuwarden-Zwolle-Lelystad, als het aan Arriva ligt.

Daar had Arriva zich namelijk voor gemeld met een geweldige aanbieding en die was door de Stas niet eens serieus genomen. De aanbieding was vanuit de postkamer op het bureau beland en direct de la ingegaan, zo was de indruk bij de vervoerder die nu in handen is van een Amerikaanse financieringsmaatschappij.

Of het college daar maar even een beslissing in wil nemen. Treinen? Die heeft Arriva wel. Ze staan namelijk klaar om straks in gebruik te worden genomen op de Maaslijn. Het duurt evenwel nog wel twee tot drie jaar voor ze daar ingezet kunnen worden, dus in de tussentijd kunnen ze mooi op de Noordelijke lijnen rijden. En mocht daar een kink in de kabel komen? Dan kunnen er Sprinters van NS gehuurd worden. Dat gaat NS vast doen, want Arriva beziet de NS niet als concurrent, maar als collega.

Het hoge kleuterschoolgehalte werd bij de slotwoorden van alle betrokkenen ook nog fijntjes geïllustreerd door de advocaat van FMN, die op weg naar de rechtszaal – in de auto, jawel – een lied hoorde van Bruce Hornsby, genaamd ‘That’s just the way it is’. U kent het vast wel, zei hij tegen de rechters. Hij haalde enkele zinnen uit het nummer aan, waarin een vader tegen zijn zoon zegt: That’s just the way it is. Some things’ll never change. That’s just the way it is. Om dan af te sluiten met: Ah, but don’t you believe them.

Daar mag het College het mee doen. Of: daar moeten ze het mee doen, want als het College niet met een besluit komt waarmee alle partijen kunnen leven, dan krijgt Nederland te maken met de toorn uit Brussel. De Europese Commissie is namelijk al een inbreukprocedure gestart en zet deze door als Nederland niet netjes binnen de lijntjes kleurt. En dan zijn de rapen pas echt gaar.

Lees ook:

• Hoogste bestuursrechter buigt zich over onderhandse gunning hoofdrailnet aan NS
• Brussel legt zich niet neer bij hoofdrailnetconcessie voor NS
• Nieuwe hoofdrailnetconcessie loopt wel degelijk gevaar
• Staatssecretaris tekent nieuwe hoofdrailnetconcessie
• Gunning HRN-concessie aan NS kan Nederland duur komen te staan
• NS met Plan B nog minimaal tot 2027 op hoofdrailnet
• Nederland op ramkoers met EU over marktwerking in het spoor
• Uitspraak Hof over HRN-concessie: ‘Onderhandse gunning kan doorgaan’
• Bonden in actie tegen ‘EC-trucje’ om liberalisering spoor af te dwingen
• Staatssecretaris en Kamermeerderheid keren zich tegen spoorconcurrentie
• Zo staan de spoorpartijen tegenover de hoofdrailnetconcessieplannen