De toename van het spoorvervoer, het capaciteitsvraagstuk, ERTMS en IMX vragen om een nieuwe visie op de spoorbranche. Digitalisering en data zullen hier een steeds prominentere rol bij innemen. Daarbij is ook de aanwas van nieuw talent nodig met kennis over en affiniteit met informatica en techniek. Jip van Heugten is één van die talenten. Via SVO-rail is hij gedetacheerd bij Sweco, waar hij het 3D-team (design, digitalization en development) versterkt. SpoorPro maakt nader kennis met Jip.

Al vanaf de basisschool had Jip van Heugten (23) affiniteit met techniek en computers. Als jonge jongen wilde hij al graag weten hoe dingen werken en waarom ze zo werken. Na de middelbare school ging Jip Informatica studeren aan de Avans Hogeschool in Den Bosch. In het begin was het nog wel even lastig kiezen welke kant ik binnen de opleiding op wilde: de bedrijfsmatige kant, tussen de klant en de programmeur in, of juist het programmeren zelf. Het werd uiteindelijk programmeren.

Minor railtechniek

Binnen de opleiding koos Jip voor een minor Railtechniek. “Als klein jongetje was ik al dol op treinen en ik vind logistiek heel interessant”, licht hij zijn keuze toe. “De spoorbranche is één grote keten van allerlei processen. Die combinatie trok mij aan. De minor zag ik als een prachtige kans. Het enige jammere was dat het midden in de coronapandemie viel, waardoor veel geplande uitstapjes niet doorgingen. Wel zijn we toen een keer bij SVO-rail op bezoek geweest. Van de kennis die ik heb opgedaan in de minor heb ik nu weer profijt op mijn werk.”

Werken in de spoorbranche

Jip: “Ik leerde de basis, over de spoorstaven en de bovenleidingen. Want hoe het zit met treinbeveiliging? Daarnaast zaten er verdiepende projecten in de minor, in mijn geval een heractivering van de spoorlijn tussen Kesteren en Rhenen, waar op dit moment geen spoor meer ligt.” Jip vroeg zich af wat er nodig was en wat het voor werking heeft op de omgeving en dienstregeling. Toen wist hij het zeker: “Ik wilde in de spoorbranche werken.” Jip nam contact op met SVO-rail en is inmiddels gedetacheerd bij Sweco.

Bij SVO-rail zijn ze ervan overtuigd dat ICT-kennis in toegepaste vorm in de spoorbranche de toekomst is. Echter is de affiniteit met ICT en spoorbranche nog steeds redelijk uniek. SVO-rail was er snel overuit om Jip naar Sweco te detacheren. Bij Sweco werkt Jip inmiddels binnen het zogenaamde 3D-team, dat staat voor design, digitalization en development.

IMX

Jip werkt bij Sweco aan de ontwikkelingen rondom het IMX, voornamelijk voor interne projecten. Jip: Voorheen, wanneer een nieuw stuk spoor werd ontworpen, kreeg Sweco de platte tekeningen van de oude situatie van ProRail. We moesten dan nieuwe tekeningen aanleveren voor de nieuwe situatie. Dat was veelal schematisch ontworpen. Hierop wordt gestuurd vanuit ProRail. In de nieuwe situatie levert ProRail ons de huidige situatie en wij als ingenieursbureau leveren vervolgens een IMX op met daarin zowel de huidige als de nieuwe situatie.”

Het uitwisselformaat van de data heet IMX. Binnen het 3D-team bouwen ze bij Sweco tools om IMX te visualiseren. Een IMX-bestand is enorm, dat je niet kunt lezen zonder het te visualiseren. Jip: “Er zit bijvoorbeeld de geografische loop van een spoorstaaf in. De coördinaten zeggen je niks tot je het op een kaart ziet. We bouwen bijvoorbeeld een viewer, maar ook een tool om de data te manipuleren. Als het spoor een stuk moet opschuiven, kunnen we het daarmee in de data ook opschuiven. De eerste focus lag op het treinbeveiligingsgedeelte, daarna werd het steeds verder uitgebreid.” Jip vult aan: “Op dit moment leveren we nog tekeningen én IMX. Die tekeningen verdwijnen in de toekomst. Ook zijn nu alle ontwerpen nog los: spoor, bovenleiding, etcetera. Straks is alles gecombineerd en veel specifieker.”

Nauwkeurigheid door digitalisering

Op dit moment is op het spoor nog veel analoog geregeld. Er staan bijvoorbeeld nog fysieke relaiskasten langs het spoor. “Zeker met de komst van ERTMS verhuist dat straks allemaal naar datacenters”, aldus Jip. “Schematische ontwerpen voldoen straks niet meer. Bijvoorbeeld de balise moet een precies aantal meters voor het stopmarkerbord liggen. Als je dat schematisch ontwerpt en het ligt voor een bocht, dan voldoet het natuurlijk niet aan de eisen. Daarom moet ontwerpen nauwkeuriger en precezier. Digitalisering en automatisering helpen daarbij.”

Een ander voorbeeld dat Jip noemt: “Als wij een lijst moeten aanleveren met alle afstanden tussen de seinen die langs de baan staan, dan ging men vroeger kilometerwaardes van elkaar aftrekken. Zodoende wisten ze hoeveel meter er tussen zat. Binnen onze tooling is het mogelijk om een lijst te generen met de verschillende afstanden tussen alle seinen op basis van hun geografische locatie. De ontwikkeling van deze functionaliteit kost ontwikkeluren, maar in een volgend project druk je op een knop en komt de lijst er direct uitrollen. Op diezelfde manier kan veel worden geautomatiseerd.”

Toekomst digitalisering spoorsector

Volgens Jip wordt digitalisering nog vaak gezien als kostenpost. “Wat mij betreft zou je het moeten zien als een toevoeging, een investering: je maakt nu wel wat kosten, maar dat haal je er weer uit omdat het project gemakkelijker of sneller verloopt of omdat je een ontwikkelde tool in volgende projecten weer kunt gebruiken.” Jip is van mening dat de mindset moet veranderen, maar een bedrijf als Sweco is heel actief in het digitaliseren. “We maken flinke stappen. Over vijf of tien jaar hoop ik dat de branche er anders uitziet, maar in de spoorbranche is het een kwestie van een lange adem”, zo zegt Jip.

Jip: “Met ERTMS is ook al jaren geleden begonnen. Maar voordat alles is geïmplementeerd zijn we een flinke tijd verder. Ik hoop dat de digitalisering verder doorzet en ik hoop dat we over een aantal jaar bij Sweco ons ontwerpproces zover hebben dat we geografisch kunnen ontwerpen. Dan kunnen we een valide IMX opleveren.” Daar aan toevoegende: “Intussen loopt ook ERTMS verder. Digitalisering kan ook een mooie rol spelen in het capaciteitsvraagstuk: Hoe kunnen we met zo min mogelijk infra-aanpassingen meer treinen laten rijden? Hoe kunnen we de verkeersleiders daarin ontlasten? En hoe kunnen we aan de hand van sensoren voorzien wanneer er een storing gaat optreden?”

De ideale baan

Op de vraag waar Jip over een jaar of tien zou willen werken dwalen zijn ogen even af en antwoord: “Ik heb het naar mijn zin bij Sweco en via SVO-rail mag ik volop cursussen volgen, zoals laatst een ERTMS-cursus. Voorlopig zit ik dus goed. Maar in de toekomst zou ik ook graag projecten doen in de richting van de klant. Meedenken over hoe een project loopt en dan daar het technische gedeelte van uitwerken. Uiteindelijk wil ik leidinggeven als een soort scrum master die het team begeleidt binnen een project. Het spoor vind ik heel leuk en er zijn genoeg mooie functies binnen de sector. Digitalisering en data hebben de toekomst in de spoorbranche en daarmee ik dus ook.”