Voor veel spoorvervoerders is adequate diagnose van hun rollend materieel tijdens de operatie cruciaal. Met als doel hoge betrouwbaarheid, beschikbaarheid en onderhoudbaarheid. Een kwalitatief goed diagnosesysteem is daarvoor onontbeerlijk, maar in de operatie geen vanzelfsprekendheid. Hoe wordt dit wél vanzelfsprekend? Maarten Zanen, Team Manager IT en Data Consultancy, bij Ricardo Rail licht het toe.

Volgens Zanen informeert een kwalitatief goed diagnosesysteem de gebruiker (machinist) over het functieverlies en geeft opties om het probleem (tijdelijk) te verhelpen. “Daarnaast lokaliseert het systeem het defect, zodat het bij correctief onderhoud snel gerepareerd kan worden.”

In het diagnosesysteem zijn de ambities voor ‘Real time monitoring’ groot. Tijdens de operatie willen de bestuurder en de onderhoudsorganisatie bruikbare diagnosedata, maar hoe krijg je die beschikbaar? “Door de kwaliteit van diagnosedata te valideren”, legt Zanen uit. Ricardo Rail hanteert daarbij de volgende kwaliteitscriteria:

• Betrouwbaarheid (is er daadwerkelijk een storing in de trein?)
• Compleetheid (worden alle defecten wel gediagnosticeerd?)
• Eenduidigheid (komt er één melding bij één defect?)
• Specificiteit (is de diagnosemelding gedetailleerd genoeg?)

Al inbedden in het verwervingsproces

Vanzelfsprekend in de operatie is een kwalitatief goed diagnosesysteem volgens Zanen niet. “Al in de verschillende fases van de verwerving van nieuw materieel moet je er al aandacht aan besteden.” In de specificatie-/verwervingsfase is het belangrijk om voor het diagnosesysteem naast een set van systeemeisen ook proceseisen op te nemen in het programma van eisen.

Zanen: “Deze proceseisen beschrijven het proces om tot een goed kwalitatief diagnosesysteem te komen. Het is bovendien verstandig dat een leverancier in zijn aanbieding, conform het gevraagde proces, de diagnosemeldingen van een klein deel van het ontwerp als voorbeeld uitwerkt.” Dat voorkomt volgens Zanen later misverstanden.

“Onze ervaring is dat de ontwerpbeoordeling van een diagnosefunctie van een systeem (bijvoorbeeld tractie) niet gelijktijdig met de beoordeling van het systeem zelf plaatsvindt.” Het diagnosedeel wordt vaak veel later opgeleverd of getoetst. “Dit is ongewenst”, stelt Zanen. “Daarnaast is een gedetailleerde beoordeling door de opdrachtgever van de diagnosefunctie een voorwaarde voor een goed diagnosesysteem”, vult Zanen aan.

Zanen: “In de test/acceptatie fase dient in principe elke diagnosemelding getest te worden op het correct verschijnen van de melding, op het correct verdwijnen van de melding, op de juiste prioritering en op de juistheid van de instructies voor de bestuurder.”

Samenwerking vervoerder en leverancier cruciaal

Na oplevering van rollend materieel is een diagnosesysteem niet gelijk betrouwbaar, benadrukt Zanen. “Afspraken met de leverancier over de wijze van verifiëren van de diagnosebetrouwbaarheid zijn noodzakelijk. Voor een goede gebruikersacceptatie wordt aanbevolen om frequent optredende onbetrouwbare diagnosemeldingen te onderdrukken, totdat het onderliggende probleem verholpen is.”

Hierin is de samenwerking tussen vervoerder en leverancier cruciaal. Zanen: “Dit is namelijk het moment waar het systeem verder ingericht wordt voor de organisatie die het onderhoudt. Betrouwbare data uit het voertuig geeft onder andere tijdig duidelijke onderhoudsacties aan en revisie van onderdelen. Daarnaast geeft het een duidelijker beeld van de infrastructuur waar het voertuig over rijdt, met data als bovenleidingspanning, gewicht, en het gevraagde/teruggeleverde vermogen. Door dit proces als vervoerder samen met de treinenbouwer te doorlopen kan het voertuig zo betrouwbaar mogelijk de rijdende dienst in geleid worden.”