Een nieuwe manier van berekenen van de spoortarieven ligt op dit moment ter beoordeling bij de Autoriteit Consument en Markt. Een van de zaken die spoorbeheerder ProRail in dit voorstel heeft opgenomen is de bevriezing van de gebruikersvergoeding voor het spoor voor een periode van vijf jaar. Dat vertelt Wouter van Dijk, directeur Vervoer en Dienstregeling bij ProRail. “Daarmee kunnen we de spoorvervoerders meer stabiliteit bieden.”

De Nederlandse overheid heeft onlangs Europese regelgeving geïmplementeerd die het mogelijk maken om prijsprikkels en extra heffingen toe te passen in de berekening van spoortarieven. De prijsprikkels zijn een soort bonus-malus systeem. Daarmee worden vervoerders bijvoorbeeld gestimuleerd om met stillere locomotieven en wagons te rijden, het spoor beter te benutten en schonere brandstoffen te gebruiken.

Berekening tarieven

ProRail heeft van het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat de opdracht gekregen om extra heffingen toe te passen in de berekening van de tarieven. Onderdeel daarvan is een ‘what the market can bear’-test (wat de markt kan dragen) uit te voeren. ACM gaat deze test en de nieuwe manier van berekenen van de extra heffing beoordelen. Verder heeft ProRail ook een nieuwe methode voor het berekenen van de vergoeding minimumtoegangspakket (VMT) opgesteld. Als de marktautoriteit hiervoor goedkeuring geeft, dan kan de nieuwe rekenmethode vanaf 2020 worden toegepast.

Van Dijk: “Nu hanteren we alleen nog de VMT en enkele prijsprikkels. Daar komt straks de prestatieregeling nog bij. Dat betekent dat het totaal aan gebruikersvergoeding dat binnenkomt niet veel zal veranderen. De nieuwe methode voor berekening van de VMT, de prijsprikkels en de extra heffing wordt wel anders ingericht.”

Masterplan Spoorgoederenvervoer

De Nederlandse spoorsector is in navolging van Duitsland bezig met een Masterplan Spoorgoederenvervoer, waarin het maatregelen voorstelt ter bevordering van de concurrentiepositie van het spoorgoederenvervoer. Een pleidooi voor het verlagen van de gebruikersvergoeding maakt hier ook onderdeel van uit.

In het Duitse masterplan wordt voorgesteld om de gebruikerstarieven voor het spoorgoederenvervoer te halveren. Ook Frankrijk heeft soortgelijke plannen. Dit heeft verregaande gevolgen voor de concurrentiepositie van het spoorgoederenvervoer en de havens in Nederland.

In het Nederlandse regeerakkoord staat het voornemen van het kabinet om de gebruikersvergoeding van het spoor in lijn te brengen met die van de buurlanden. Maar een verlaging van vijftig procent is nog niet zo eenvoudig volgens Van Dijk. “Duitsland wil de mark-ups eraf halen. Daardoor kan het totaal met veertig tot vijftig procent omlaag. Nederland heeft die ruimte niet, omdat wij nog geen mark-ups hebben toegepast.” Het is volgens Van Dijk aan het ministerie om te besluiten hoe hiermee wordt omgegaan.

Harmonisatie

Van Dijk benadrukt dat, hoewel de Europese Unie met de nieuwe regels mikt op meer harmonisatie, de verschillen in de berekening tussen diverse lidstaten nog erg groot zijn. “Elk land heeft zijn eigen interpretatie om de VMT vast te stellen. Wij doen het vrij nauwkeurig omdat wij aan het toezicht van ACM gebonden zijn.”

“In Duitsland worden weer andere methodes gehanteerd om de tarieven te berekenen. Het is de vraag in hoeverre de VMT dat in Duitsland wordt gehanteerd een weerspiegeling is van wat de werkelijke kosten van het spoor zijn.”

De spoorsector van Nederland is ook anders ingericht dan die in Duitsland en Frankrijk, stelt Van Dijk. “In Duitsland vallen DB Netz, DB Cargo en het passagiersvervoer van DB allemaal onder dezelfde holding. Dat geldt ook voor Frankrijk. Ik weet niet hoe de toerekening daarvan plaatsvindt”, zegt hij. “De moeilijkheid hiervan is dat niet alle details bekend zijn over de wijze waarop de tarieven elders worden berekend.”

(Tekst loopt door onder foto)Wouter van Dijk, directeur Vervoer en Dienstregeling bij ProRail

Toepassing tariefberekening

De Zwitserse spoorbeheerder SBB heeft de tariefberekening zeer gedetailleerd toegepast. Van hogere tarieven voor spoorbochten en tunnels tot de berekening van de slijtage aan het spoor per treintype, effecten van brandstoffen voor het milieu en mate van geluidsoverlast.

Nederland zal de prijsprikkels minder uitgebreid toepassen. “De prijsprikkels gaan met name gelden voor zaken als trillingen, geluid en schade voor het milieu”, vertelt Van Dijk. “Ook de benutting van infrastructuur zal een belangrijke rol spelen, want het wordt steeds drukker op het Nederlandse spoor. Als we een efficiënter gebruik van het spoor kunnen stimuleren, dan hoeft er wellicht minder infrastructuur te worden aangelegd.”

Van Dijk ziet er geen heil in om al het vervoer van gevaarlijke stoffen over de Betuweroute te belonen. “Natuurlijk willen we het liefst dat gevaarlijke stoffen over de Betuweroute worden vervoerd, maar we kunnen vervoerders hier niet toe dwingen. Voor een deel van het vervoer moet er via de Betuweroute een te grote omweg worden gemaakt. Een kwartje korting zal hier, bij wijze van spreken, niet het verschil maken.”

Internationaal spoorcongres

Op 4 en 5 april komt de internationale spoorsector in Amsterdam bij elkaar tijdens de Track Access Charges Summit 2018, waarbij wordt gesproken over de spoortarieven. Van Dijk zal tijdens deze conferentie pleiten voor meer Europese harmonisatie. “Het moet niet zo zijn dat zodra een goederentrein over de grens gaat, deze onder een totaal ander regime valt. En elk land heeft een toezichthouder die op een andere manier de beoordeling uitvoert. Het zou goed zijn als hier meer gezamenlijke afspraken over komen.”

“De gebruikersvergoeding is een belangrijk onderwerp in Europa. Deze conferentie is het enige podium waar je op inhoud met elkaar over dit thema kunt sparren. Het is een ontmoetingsplaats voor alle professionals die zich met dit onderwerp bezighouden, waardoor je veel expertise met elkaar kunt uitwisselen.”

Lees ook:

• Masterplan Spoorgoederenvervoer in de maak
• Overheid komt met nieuwe regels voor berekening spoortarieven
• Nog geen eenduidigheid in berekening Europese spoortarieven