Spoorbeheerder ProRail ontbindt vier onderhoudscontracten die het bedrijf tegen de regels onderhands heeft verlengd. Voor de projecten komt zo snel mogelijk een openbare aanbesteding. Het gaat om contracten met Asset Rail, Strukton Rail, BAM Rail en VolkerRail. Dat schrijft staatssecretaris Wilma Mansveld woensdag in een brief aan de Tweede Kamer. De directieleden verantwoordelijk voor de verlenging mogen zich niet meer bezig houden met aanbestedingen. Het dossier komt in handen van president-directeur Pier Eringa.

De verlenging van de onderhandse gunningen van drieënhalf naar tien jaar was in tegenspraak met nieuwe regels, die stellen dat alle onderhoudscontracten vanaf 2018 openbaar moeten worden aanbesteed. In de brief staat dat de betrokken bedrijven vrijwillig meewerken aan de ontbinding, omdat ze contracten willen die voldoen aan de aanbestedingsregels. Het was een harde eis van Mansveld dat de opdrachten zo snel mogelijk voldoen aan de regels rond aanbestedingsrecht. Het zou gaan om een eenmalig incident.

Gelet op de Lange Termijn Spooragenda (LTSA) wil Mansveld wel een intensievere sturing van en samenwerking met ProRail om erop toe te zien dat de regels voortaan worden nageleefd. Ze wil “absolute prioriteit” geven aan de onderlinge communicatie in de sturingsrelatie. Die moet ’transparant, tijdig en met vertrouwen’ zijn. “Dit geldt bij uitstek voor ontwikkelingen en besluiten die bestuurlijke en politieke consequenties kunnen hebben”, aldus de bewindsvrouw. ProRail heeft verbetering beloofd.

Aanbestedingswet overtreden

Eind juni bleek uit een rapport van onderzoeksbureau PwC dat ProRail de aanbestedingswet had overtreden door onderhands gegunde onderhoudscontracten te verlengen naar tien jaar. De spoorbeheerder meldde de verlenging niet aan haar eigen Raad van Commissarissen en aan het ministerie voor Infrastructuur en Milieu. “Dat kan niet door de beugel”, vindt Mansveld.

ProRail heeft de verlengingen in latere documenten overigens wel vermeld, maar dit gebeurde volgens de staatssecretaris op onvoldoende duidelijke wijze. ProRail maakte geen melding van het feit dat dit een nieuw besluit was en dat daarmee werd afgeweken van bestaande afspraken, zegt Mansveld. “Ook de interne discussie over de wenselijkheid en juridische houdbaarheid van dit besluit is niet met het ministerie besproken.”

Specialistisch werk

Mansveld geeft schoorvoetend toe dat het ministerie de langere looptijd uit de documenten had kunnen afleiden, maar voegt daaraan toe dat het ProRail niet van de plicht ontslaat het ministerie te betrekken bij dergelijke belangrijke wijzigingen in eerder gemaakte afspraken.

In een brief van ProRail die in handen zou zijn van RTL Nieuws staat dat Mansveld wel degelijk op de hoogte was -of had kunnen zijn- van de contractverlengingen. De spoorbeheerder zou momenteel niet aan de eisen tot openbare aanbesteding kunnen voldoen omdat er te weinig aannemers zijn die het specialistische werk kunnen uitvoeren. Daardoor kan de spoorbeheerder op korte termijn niet volledig compliant zijn met de mededingingswet. De kwestie leidde tot bijna 150 kamervragen, die de minister gisteren beantwoordde. Het document is hier te vinden.

Tien jaar verlenging

In het PwC-rapport, opgesteld naar aanleiding van een intern signaal van de compliance officer van ProRail, staat dat ProRail vier onderhoudscontracten met een looptijd van drieënhalf jaar vorig jaar onderhands heeft verlengd tot tien jaar. Dat betekent dat de spoorbeheerder tot 2024 aan dezelfde spooraannemers zou vastzitten, terwijl was afgesproken dat in 2018 alles openbaar aanbesteed zou zijn.

Door de onderhandse gunning voldoet ProRail niet meer aan de aanbestedingswet, stelde PWC. De contracten betreffen het onderhoud in de contractgebieden ‘Gelre2′ met Asset Rail, Strukton Rail in contractgebied ‘Wadden’, contractgebied Den Haag met BAM Rail en contractgebied Twente met VolkerRail.

Prestatie Gericht Onderhoud

ProRail is in 2007 begonnen met de contractvorm Prestatie Gericht Onderhoud (PGO). Dit is voortgekomen uit de wens van de Nederlandse mededingingsautoriteit (Nma, tegenwoordig de Autoriteit Consument en Markt) en de Europese Commissie om het spooronderhoud ook openbaar aan te besteden zoals dat in andere bouwsectoren al gebruikelijk was.

Naar aanleiding van een audit naar PGO heeft ProRail in 2013 samen met de spooraannemers een PGO 3.0-convenant ondertekend om afspraken te maken over de omzetting van alle onderhoudscontracten naar PGO 3.0. Het einddoel was dat in 2018 Nederland verdeeld is over twintig PGO-onderhoudsgebieden en dat alle contracten zijn omgezet naar PGO 3.0.

Pilotgebieden

Omdat PGO voor alle vier in Nederland toegelaten spooronderhoudaannemers een nieuwe manier van werken betekent, is aan iedere aannemer één pilotgebied onderhands gegund, antwoordt Mansveld in haar brief van woensdag. “Daarmee kan geoefend worden in het werken volgens het PGO 3.0 principe.”

De onderhandse gunning van de pilotcontracten was volgens de bewindsvrouw een tussenstap, die voorzien was voor een periode van drieënhalf jaar. Deze onderhoudsgebieden worden na afloop van de pilotperiode openbaar aanbesteed. Vandaar dat in de brief van Mansveld consequent wordt gesproken over pilotcontracten waar het de verlengde contracten met de vier bedrijven betreft.

Martijn van Best

Lees ook:

• ProRail overtrad aanbestedingswet met onderhandse verlenging onderhoudscontracten
• Spoorbeheerder ProRail sluit vier tienjarige PGO-contracten af
• Cultuuromslag in spoorbranche nodig voor PGO