Het is niet uit te leggen dat enkele duizenden reizigers per dag enkele minuten meer reistijd krijgen, omdat de perronopgangen in de fietstunnel van station Holland Spoor dicht gaan. Dat stelt de OV ombudsman deze week vast in een kwartaalrapportage. Een vergelijkbare situatie doet zich volgens de onafhankelijke bemiddelaar voor bij Utrecht CS, waar wordt gepleit voor opgangen naar de perrons. De aanleg hiervan wordt echter tegengehouden door de eigenaar van winkelgebied Hoog Catharijne.

De OV ombudsman vindt dat op Den Haag HS het belang van een snelle ontsluiting van het station voor reizigers in conflict komt met de commerciële exploitatie van het winkelgebied in de centrale hal. In Den Haag wordt na de zomer de nieuwe stationshal geopend. Deze stationshal krijgt een nieuwe uitgang aan de Laakhavenzijde. Daarmee worden studenten van de Haagse Hogeschool, inwoners en bedrijven aan die kant van het station beter bediend. Echter valt dit minder goed uit voor reizigers die gebruikmaken van de perronopgangen vanuit de fietstunnel. Deze worden gesloten als de nieuwe stationshal open gaat.

Besluit

Partijen in de Haagse gemeenteraad, fietsers en bewoners zijn tegen de sluiting van de perronopgangen, maar de gemeente Den Haag, ProRail en NS lijken niet terug te komen op dit besluit. De drie partijen hebben gezamenlijk geïnvesteerd de verbetering van het stationsgebied aan de Laakhavenzijde. “We begrijpen dat niet iedereen blij is met het besluit de perronopgangen af te sluiten, maar zonder deze afspraak tussen gemeente, ProRail en NS was de nieuwbouw er niet gekomen, omdat het project dan te duur was geworden”, schrijven de partijen in een reactie.

“Toegang tot de perrons vanuit de fietstunnel zou de doorlopende kosten voor onderhoud, toezicht en dagelijks gebruik aanzienlijk hoger maken, doordat de perrons dan van vier kanten kunnen worden bereikt. Daarvoor zijn mensen, poortjes en camera’s nodig. Ook zijn goed florerende winkels voor iedereen van belang om de stationstoegang leefbaar en prettig te houden”, aldus de gemeente ProRail en NS. Een online petitie die vorig jaar tegen de plannen werd geopend werd volgens Omroep West door duizenden mensen getekend.

Probleem speelt op meerdere stations

De OV ombudsman wijst er in de kwartaalrapportage op dat op meerdere stations zich problemen voordoen met looproutes. Bijvoorbeeld op Utrecht Centraal, waar nu een voetgangersbrug over de sporen ligt, waardoor reizigers om moeten lopen. Opgangen naar de perrons zouden de wandeling met minuten verkorten, maar de eigenaar van het winkelgebied Hoog Catharijne houdt dit tegen.

De bemiddelaar vindt het onbegrijpelijk dat ProRail en NS ‘miljarden investeren in nieuwe infrastructuur en treinen wat een tijdswinst van enkele minuten oplevert op verschillende trajecten’. Vervolgens zouden zij ‘die tijdswinst op de stations weer teniet doen door reizigers expres te laten omlopen’.

“De kwaliteit en aantrekkelijkheid van het openbaar vervoer worden in hoge mate bepaald door de snelheid waarmee vervoerders in staat zijn om reizigers van A naar B te brengen. Dat betekent dat reizigers ook altijd snel van en naar hun trein moeten kunnen”, zegt hij.

Ook Rover is niet blij met de plannen, zegt directeur Freek Bos: “Je wil als reiziger zo makkelijk mogelijk reizen. Als je om moet lopen terwijl je weet dat het heel makkelijk anders kan, dan is dat niet handig. Niemand loopt voor zijn lol om.”

Kortere reistijd

Ook de situatie op Utrecht CS is volgens Bos onwenselijk. “Ga je nu miljoenen stoppen in de omzet van Hoog Catharijne of in reizigers een kortere reistijd geven? Je legt toch ook geen rotonde aan met een verplichte drive through van de McDonald’s aan?”

“Veel mensen lopen er aan de Jaarbeurszijde uit, die lopen richting de Rabobank en dan weer over de brug. Je staat op het perron waar je de brug ziet waar je vervolgens met een boog omheen moet lopen. En dan zie je bovenop de brug het perron nog een keer. Tegen de tijd dat je er bent zie je de volgende trein al weer wegrijden.”

Publiek belang

In het ‘Onderzoek ordening stations‘, dat Royal HaskoningDHV (RHDHV) begin dit jaar uitvoerde, werd vastgesteld dat het feit dat NS Stations op opbrengst en rendement gestuurd is niet altijd ten goede komt van het publieke belang.

NS Stations ontvangt geen directe geldstromen van de overheid. Van ProRail ontvangt zij geld uit het BOV-budget voor het dagelijkse beheer. De overige inkomende geldstromen komen van vervoerders voor het gebruik van dienstvoorzieningen en de exploitatie van stations. NS keert jaarlijks dividend uit aan het ministerie van Financiën (honderd procent aandeelhouder van NS). In 2018 was dit 37 miljoen euro. Dit dividend is afkomstig van de gehele NS Groep, waar NS Stations een onderdeel van is.

ProRail is een Besloten Vennootschap (BV) zonder winstoogmerk met honderd procent staatsdeelneming. Het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat (IenW) is aandeelhouder van ProRail. ProRail voert de wettelijke taken uit die het ministerie van IenW bij hen heeft belegd en is daarmee een zogenoemde taakorganisatie zonder winstoogmerk.

Prikkel

Bos: “Welke prikkel heeft NS nu om die trap aan te leggen als eigenaar van een station? Of heeft NS juist een prikkel vanuit het ministerie van Financiën om 7 procent rendement te draaien? Het is in het publiek belang dat veel meer mensen met het OV gaan. Dan zou het beter zijn om 6 procent rendement te draaien en meer aandacht te hebben om duurzaamheid te promoten. Dat zou de schatkist ook ten goede komen.”

In de interviews die RHDHV uitvoerde gaf een aantal betrokkenen aan dat de commercie op stations soms als dominant wordt ervaren. Daarbij wordt onder meer genoemd dat commercieel interessante ruimte eerder toegewezen wordt aan exploitatie en dat er situaties zijn waarbij reizigers niet altijd de kortste weg van A naar B geboden wordt, maar via een route langs de commercie worden geleid.

Ook wordt vastgesteld dat inhoudelijk sturingsmogelijkheden op de publieke belangen vanuit het Rijk op NS Stations en ProRail op dit moment beperkt is. Waar de sturing door het ministerie van Financiën wordt ervaren als gericht op rendement wordt de aansturing vanuit het (IenW) vooral als indirect ervaren. Dat gebeurt onder meer via de beheersconcessie met ProRail, waarbij punten worden overgedragen door ProRail naar NS Stations.

Lees ook:

‘Ook in een crisissituatie moet een reiziger zich snel kunnen verplaatsen’
Burgemeester Nijmegen: ‘Ons station kan meer gebruiken dan een likje verf’

De OV ombudsman is vandaag te gast bij SpoorProTV, waar hij zijn conclusies over de toegankelijkheid van stations toelicht. De live-uitzending is hier vanaf 14.00 uur te bekijken en kan achteraf worden teruggekeken: https://www.youtube.com/SpoorPro