Het in veilige banen leiden van overwegpassages door bijzondere voertuigen en het geven van instructies bij de oversteek van overwegen in uitzonderlijke situaties door ProRail moeten beter. Dat vindt de Inspectie Leefomgeving en Transport (ILT). Beide zijn aanbevelingen van de Onderzoeksraad voor Veiligheid naar aanleiding van een ernstig ongeval in Dalfsen in 2016. De aanrijding in Hooghalen in mei 2020 laat volgens de ILT zien dat toezicht noodzakelijk blijft. 

Naast begeleiding van het veilig passeren van overwegen, blijft de ILT de samenwerking tussen de spoor- en de chemiesector volgen. Ook dit was een aanbeveling van de Onderzoeksraad voor Veiligheid (OvV). Dit naar aanleiding van het ernstige spoorwegongeval in Tilburg (2015). “Wij zien dat de chemiebedrijven en brancheorganisaties nauw samenwerken en na risicoanalyses de maatregelen nemen die binnen hun mogelijkheden liggen”, zegt Inspecteur-generaal Jan van den Bos.

“Maar zij kunnen dit niet alleen”, zegt hij. “Ook spoorwegondernemingen, ProRail en het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat moeten hun ketenverantwoordelijkheid goed invullen. Dan kan het veilig vervoer van gevaarlijke stoffen nog verder verbeteren. Daarnaast blijft de voorlichting van ProRail over het passeren van overwegen door bijzondere voertuigen en het overleg hierover met gemeenten ook in de toekomst nodig.”

Obstakeldetectie

Twee van de vijf aanbevelingen die vorig jaar nog door de ILT werden gevolgd, zijn inmiddels afgevinkt. Zo stopt de Inspectie met het volgen van overleggen met wegbeheerders door ProRail, omdat hierover inmiddels voldoende afstemming is. Ook is het ontwikkelen van een waarschuwingssysteem voor de machinist voor een object op de spoorwegovergang is een aanbeveling die niet meer gevolgd wordt door de ILT. Niet omdat zo’n systeem er inmiddels is en goed werkt, maar omdat volgens ProRail en het ministerie van IenW de kosten niet vinden opwegen tegen de baten van zo’n systeem.

Beide aanbevelingen kwamen voort uit het onderzoek van de OvV naar het ongeval in Dalfsen. Hier ontspoorde in 2016 een reizigerstrein van Arriva nadat deze op een overweg tegen een hoogwerker aanreed. De machinist kwam hierbij om het leven en zes reizigers raakten gewond. In Tilburg ontstond een jaar eerder een kop-staartbotsing toen een reizigerstrein tegen een stilstaande goederentrein met gevaarlijke stoffen aanreed. Door de botsing ontstond lekkage aan de achterste wagen van de goederentrein die gevuld was met gevaarlijke stoffen. Hierbij raakten acht personen gewond.

Headshields

Sinds het ongeval in Tilburg is er volgens de Inspectie veel ondernomen door chemiebedrijven en hun brancheorganisaties om de veiligheid van het vervoer van gevaarlijke stoffen over het spoor te verbeteren. Voorbeelden hiervan zijn: het maken van risicoanalyses, het toepassen van headshields  (om de impact van een botsing op te vangen en de tank te beschermen) op goederenwagens voor het vervoer van gevaarlijke stoffen, het gebruik van gps-trackers om inzicht te krijgen in de route van een transport of het maken van afspraken met spoorwegondernemingen over de te rijden routes.

De ILT constateert dat er voor de risicoanalyse ook een inspanning nodig van spoorwegondernemingen, ProRail en het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat. “Tijdens het DOSV (Directeuren Overleg Spoorveiligheid) van eind 2020 zijn geen nadere afspraken gemaakt over een gemeenschappelijke aanpak. De Inspectie verwacht dat het DOSV op korte termijn concrete afspraken maakt over de wijze waarop alle partijen invulling kunnen geven aan de ketenverantwoordelijkheid.”

De Inspectie blijft deze aanbeveling monitoren en laat zich in het najaar van 2021 door de chemiebedrijven en hun brancheverenigingen (SABIC, OCI Nitrogen, AnQore, VNCI) en de Commissie Transport Gevaarlijke Goederen (CTGG) informeren over ontwikkelingen en resultaten.

Overwegen

Voor het passeren van overwegen met een bijzonder voertuig en de instructies bij het oversteken van overwegen in uitzonderlijke situaties, twee aanbevelingen die zijn blijven staan uit het onderzoek naar het ongeval in Dalfsen, ziet de inspectie ook nog ruimte voor verbetering. Naar aanleiding van de aanbeveling van de OvV richtte ProRail een aantal jaren geleden het proces voor Bijzondere oversteek in. Dit houdt onder meer in dat ProRail overweggebruikers met stickers op de paal van de overwegbomen informeert over deze procedure.

Verder faciliteert de spoorbeheerder bijzondere oversteken. In 2020 gebeurde dit dertig keer. Het gaat hierbij vooral om grotere wegtransporten. Naast de informatie op de palen bij de overweg heeft ProRail de procedure bijzondere oversteek kenbaar gemaakt bij vervoersorganisaties TLN, LTO Nederland (agrariërs) en in de gesprekken met wegbeheerders.

Net als in 2019 kwam het in 2020 volgens de ILT niet voor dat een aanvraag binnen kwam op het moment dat de aanvrager bij de overweg stond. “Een ongeval als bij Dalfsen heeft zich in op 22 mei 2020 voorgedaan bij Hooghalen. Door een aanrijding met een met zand beladen aanhanger op een niet actief beveiligde overweg (NABO) komt de machinist van de trein om het leven, enkele personen in de trein raken gewond en de trein ontspoort.”

Op de paal met de Andreaskruizen bij de overweg bij Hooghalen was, ten tijde van het ongeval, een dergelijke sticker aanwezig. Voor het bewuste (zand)transport was bij ProRail geen aanvraag binnengekomen voor een bijzondere oversteek. De Inspectie blijft daarom kritisch over de effectiviteit van de procedure bijzondere oversteek en de attentiewaarde van een sticker. En over de vraag hoe vaak overweggebruikers deze procedure gebruiken.

Inzicht in transporten

“ProRail moet daarom voorlichting blijven geven over bijzondere oversteken in samenwerking met brancheorganisaties. We constateren dat ProRail niet meer inzicht krijgt over het aantal transporten die onder de procedure bijzondere oversteek zouden moeten vallen. De inspectie heeft evenals voorgaande jaren niet het beeld dat alle transporten die vallen in de categorie bijzondere oversteek ook gebruik maken van deze procedure.”

De Inspectie is wel positief over het onder de aandacht brengen van de risico’s over overwegen bij chauffeurs van vrachtwagens, tractoren en andere bijzondere voertuigen.

Lees hier het volledige rapport van de ILT.

Lees ook:

• ProRail onderzoekt of automatisch hek agrarische overweg veiliger maakt
• ProRail wil merendeel bewaakte overwegen voor 2040 opheffen
• Jaarverslag spoorveiligheid ILT: 25 zware ongevallen elf slachtoffers