Opinie: ProRail toont lef met plaatsing betonblokken voor overwegen

OPINIE – ProRail heeft vrijdag betonblokken geplaatst voor een bewaakte spoorwegovergang aan de Sint Jansweg in Horst aan de Maas, waardoor wegvoertuigen hier niet meer kunnen oversteken. De spoorbeheerder laat hier daadkracht zien. Dat is hoog tijd, want afgelopen weekend was er weer een dodelijk slachtoffer op een overweg te betreuren.

Het idee om overwegen af te sluiten met betonblokken is niet nieuw. Al in oktober 2018 maakte voormalig ProRail-topman Pier Eringa bekend onbewaakte overwegen af te willen sluiten met betonblokken.

Hoewel het in het persbericht van ProRail over de afsluiting in Horst aan de Maas niet over betonblokken maar over ‘legoblokken’ gaat, lijkt de sluiting veel weg hebben van de acties die eind 2018 hun oorsprong hadden. Eringa kwam met de plannen, die destijds als rigoureus werden gezien, uit frustratie over de vele ongelukken en bijna-ongelukken op onbewaakte overwegen. Lange inspraakprocedures zorgen er volgens hem voor dat er onnodig veel extra slachtoffers vielen.

Meer daadkracht

Staatssecretaris Stientje van Veldhoven wees de plannen om de overwegen met betonblokken uit te rusten in eerste instantie af. “Het is inmiddels traditie dat de heer Eringa in de aanloop naar een Kamerdebat over spoor met allemaal plannetjes in de media verschijnt,” zegt Van Veldhoven. Ze liet daarbij weten dat haar deur openstaat voor iedereen met een ‘serieus plan’. Nadat Tweede Kamerleden in een debat over dit onderwerp de bewindsvrouw opriepen tot meer daadkracht, leek ze haar mening over dit onderwerp wat bij te stellen.

Op donderdag 1 november 2018 sloot ProRail voor het eerst een onbewaakte overweg in Lunteren met betonblokken af. ProRail beloofde dat andere onbewaakte overwegen snel zouden volgen. Van Veldhoven prees de actie van ProRail vervolgens in het radioprogramma Spraakmakers. Ze gaf aan dat het hapert op lokaal niveau en gemeenten deden er volgens haar te lang over om een oplossing te vinden.

Aanwijsbevoegdheid

Of het ministerie zelf over voldoende daadkracht beschikt valt nog te bezien. Duidelijk is in ieder geval dat er jaren voorbijgaan voordat er concrete stappen worden genomen om de veiligheid op overwegen te bevorderen.

Eind november 2018 beloofde Van Veldhoven te komen met een landelijke bemiddelaar die ervoor zorgt dat bestuurlijke processen rondom het opheffen of beveiligen van overwegen vlotter verlopen. Ook zou het ministerie gaan onderzoeken of er wettelijke mogelijkheden zijn om de aanpak van overwegen te versnellen, zoals aanwijzingsbevoegdheid. De minister kan hiermee een aanwijzing geven, waarmee het lokale gezag wordt overruled.

De landelijke bemiddelaar kwam er in mei 2019, de aanwijsbevoegdheid laat nog steeds op zich wachten, al lijkt het de laatste maanden toch meer vorm te krijgen. Van Veldhoven beloofde onlangs in een Kamerdebat dat de aanwijsbevoegdheid er na de zomer aan komt. Een woordvoerder meldt dat haar vertrek als staatssecretaris niet tot vertraging zal leiden – ze wordt op 10 augustus opgevolgd door Steven van Weyenberg – maar dat een snelle behandeling van het wetsvoorstel afhangt van de prioriteit die de Tweede Kamer aan het onderwerp geeft.

De aanwijsbevoegdheid zal de afsluiting van overwegen naar verwachting kunnen versnellen. In november 2018 had een inwoner van Lunteren een kort geding aangespannen om te voorkomen dat een onbewaakte overweg werd afgesloten voor het verkeer, omdat hij er ongehinderd gebruik wilde blijven maken. ProRail werd in het gelijk gesteld en mocht toch de betonblokken plaatsen. Het is de vraag of dit soort rechtszaken in de toekomst geen roet meer in het eten zullen gooien.

Treurnis troef

Het is soms treurnis troef hoe lang de sluiting van gevaarlijke overwegen kan duren. Een pijnlijk voorbeeld is wat de ouders van een 21-jarige maaltijdbezorger uit Zenderen is overkomen. Op 7 maart kwam hun zoon om het leven, nadat hij op een onbewaakte overweg door een goederentrein werd gegrepen. Twee maanden later zag nota bene de moeder van de jongen, die nabij de gevaarlijke overweg een gedenkmonument bijhoudt, een bijna-ongeluk waarbij een bromfietser maar net voor een trein kon ontkomen. Pas na het bijna-ongeluk werd de overweg dichtgezet met bouwhekken, om zo te kunnen werken aan de permanente sluiting.

Overweg ‘Het Vlier’ waar de jongen omkwam stond pas voor 2024 op de nominatie om te worden opgeheven. Het dodelijke ongeval en de bijna-aanrijding zorgden er voor dat het proces in een stroomversnelling terechtkwam. De overweg in Horst aan de Maas, die afgelopen weekend werd afgesloten met de betonblokken, is overigens nog wel te gebruiken door voetgangers.

Neuzen dezelfde richting in krijgen

Waar met de landelijke bemiddelaar vooral werd ingezet op de neuzen van betrokken partijen in dezelfde richting te krijgen, lijkt de trend nu te zijn gekeerd naar het zo veel mogelijk terugdringen van het aantal slachtoffers op overwegen. Dat is hard nodig, want dit jaar kwamen er al zeven mensen om het leven bij een aanrijding op een overweg. Afgelopen weekend viel er opnieuw een dode te betreuren.

Na jarenlang polderen en bakkeleien toont ProRail eindelijk lef door overwegen met betonblokken af te sluiten. Hopelijk volgt het ministerie nu het goede voorbeeld door na de zomer snel met het wetsvoorstel voor de aanwijsbevoegdheid te komen. Dan kan de trend doorgezet worden van ‘niet lullen, maar poetsen’ en wordt het aantal dodelijke slachtoffers op overwegen de komende jaren flink teruggedrongen. En hopelijk geeft het de nabestaanden enige vorm van berusting.

Lees ook:

• ProRail plaatst betonblokken voor overweg na botsing trein en vrachtwagen
• Man met rollator overleden na aanrijding op overweg Wolfheze
• Staatssecretaris: wetsvoorstel snelle sluiting overwegen na zomer naar Kamer
• ProRail wil voor 2040 merendeel beveiligde overwegen opheffen
• Vier NABO’s opgeheven in Lochem en Ommen
• ‘Stoppen met praten en direct een einde maken aan gevaarlijke situaties op overwegen’
• ProRail mag onbewaakte overgang afsluiten met betonblokken
• Pier Eringa: bestuurders zwijgen uit angst voor carrière