Pilz bouwt overweg buiten hoofdspoor
De Veluwsche Stoomtrein Maatschappij (VSM) heeft een door Pilz ontworpen spoorwegovergang in gebruik genomen. SpoorPro bezocht de overweg en sprak met de projectleider en ingenieur om meer te weten te komen over het ontwerp en de ervaring van de overweg.
Sensoren, lampen, bellen en afsluitbomen zorgen ervoor dat de historische treinen van de VSM automatisch en veilig kunnen oversteken. De technologie is modern, maar dat moet je weten om het te zien. Pilz ontwierp en installeerde de overweg bij de Badhuislaan in Laag-Soerden met hergebruik in gedachte. Bellen, lamphuizen en andere componenten had de VSM al in opslag. De vereniging zag het liefste dat de overweg met bestaande onderdelen werd gebouwd.
De spoorwegovergang gezien vanuit de lucht. Het artikel gaat verder onder de foto. © Pilz
De zoektocht naar een aannemer voor het ontwerp en de installatie begon een paar jaar geleden, vertelt Jelger de Haas, een van de vrijwilligers waaruit de VSM bestaat. De bedrijven waar ProRail vaak mee samenwerkt voor overwegen werden al gauw uitgesloten. “Dat bleek veel te duur.”
“Erkende boomstellers kunnen tienduizenden euro’s kosten, terwijl je in parkeergarages afsluitbomen ziet voor een fractie van die prijs. Hetzelfde geldt voor andere onderdelen, zoals de treindetectie en besturing. De vraag was of we geen weg konden vinden met alternatieve componenten. We moesten immers op een prijs uitkomen die ook behapbaar was voor de wegbeheerder. Dus zochten we een partij die bereid was om dat samen te doen.”
Jelger de Haas werkt ook als machinist voor de VSM. Het artikel gaat verder onder de foto. © Pilz 
Het spoor kwam uit bij Pilz. “Als er een draadje aan vast zit, dan kunnen we er wat mee”, zei het industriële automatiseringsbedrijf in de verkennende gesprekken met de VSM. Pilz beloofde wat de vereniging zocht: geen standaardproduct, maar een overweg op basis van maatwerk. Dat raakte de juiste snaar. De partijen gingen samen aan de slag.
Onderdelen zijn vervangbaar
Inmiddels heeft Pilz twee spoorwegovergangen voor de VSM gerealiseerd. De nieuwste werd afgelopen zomer in gebruik genomen en is sindsdien tientallen keren door de historische treinen van de vereniging gekruist. SpoorPro bezocht de overweg in augustus. Langs het spoor staan draadloze sensoren die aankomende treinen herkennen. Op dat moment worden de bellen, afsluitbomen en verkeerslichten van de overweg in werking gesteld. Als de bomen dicht zijn en de overweg vrij is, krijgt de machinist door middel van een deksein het teken dat het veilig is om langs te rijden.
Aan de onderkant van de foto zie je een van de assentellers bij de overweg. Het artikel gaat verder onder de foto. © Pilz 
Alle onderdelen worden aangestuurd door het automatiseringssysteem PSS 4000-R, met een softwareprogramma dat Pilz specifiek voor de overweg ontwikkelde. Het doel was een softwarepakket dat niet alleen op deze overweg toepasbaar is, maar ook voor overwegen met andere onderdelen, vertelt Maarten van Dis, lead engineer rail en projectleider bij Pilz. “Het systeem is gebouwd voor algemeen beschikbare onderdelen. Vaak zijn dat massaproducten, wat de kosten laag houdt en leveringsproblemen voorkomt. Voor ons is een afsluitboom niets anders dan een afsluitboom. Als de ene leverancier een betere prijs, leveringstijd of kwaliteit heeft, dan kan het onderdeel zonder problemen in de overweg worden verwerkt.” Het ontwerpprincipe staat bekend als COTS, oftewel Commercial Of the Shelf.
Pilz was niet alleen verantwoordelijk voor het ontwerp van de overweg, maar ook voor de installatie. Het artikel gaat verder onder de foto. © Pilz
Draadloze technologie
De mogelijkheid om verschillende onderdelen voor de overweg te gebruiken is een van de redenen waarom de samenwerking met Pilz bevalt, vertelt Jelger de Haas van de VSM. Een andere reden is het feit dat Pilz bekend is met diverse technologieën. De projectleider legt uit dat de gemeente Apeldoorn, die als wegbeheerder een belang heeft in de eerste overweg die Pilz voor de VSM ontwierp, een subsidie beschikbaar wilde stellen onder de voorwaarde dat er met innovatieve ideeën en lokale partijen werd gewerkt. Om die reden is LoRa in de overweg toegepast.
LoRa is een technologie die wordt gebruikt om informatie draadloos tussen apparaten uit te wisselen. “Veel gemeentes werken ermee”, zegt De Haas. “Bijvoorbeeld om bij te houden of vuilcontainers geleegd moeten worden en of parkeerplaatsen zijn gevuld.”
“Samen met Jeng, een lokale partij, hebben we onderzocht en getest of we treinen betrouwbaar konden detecteren met trillingssensoren. Daarop vonden Jeng en Pilz een manier om het signaal van de sensoren in combinatie met LoRa te gebruiken voor de signalering van aankomende treinen. Omdat de technologie draadloos is, hoefden er honderden meters minder kabel gelegd te worden en kreeg het project een subsidie van de gemeente.”
Een stoomtrein van de VSM. Het artikel gaat verder onder de foto. © Pilz
In eigen beheer
Een andere vraag van de VSM was de mogelijkheid om de overweg zo veel mogelijk zelf te beheren. Ook dit wist Pilz met de software te bereiken, legt ingenieur Maarten van Dis uit. Vrijwilligers van de vereniging kunnen bijvoorbeeld met hun eigen smartphone of computer bekijken of de overweg nog goed werkt. “Bij storingen krijg je een seintje via een push notificatie of email. Je kan altijd op afstand inloggen in een online omgeving om te zien wat er aan de hand is.”
In die omgeving worden ook statistieken weergegeven, zoals de duur van afsluitingen en de snelheid waarmee slagbomen openen of sluiten. Die gegevens bieden inzicht in wanneer er onderhoud nodig is en wat voor effect onderhoud heeft. Een welkome toevoeging voor de VSM, die zelf de eerstelijns storingsdienst draait voor de overweg.
Een elektrakast bij de overweg. Het artikel gaat verder onder de foto. © Pilz
Oplossen zonder morren
De VSM zegt tevreden terug te kijken op het project. De overweg zelf bevalt goed, vertelt projectleider Jelger de Haas, maar de toewijding van Pilz liet misschien nog wel een grotere indruk achter. “We wisten vanaf het begin af aan dat we aan het pionieren waren. En als je iets nieuws doet, dan duiken er onverwachts problemen op. Daar is Pilz volop tegenaan gegaan. Alles wat net even anders werkte dan verwacht, werd gewoon opgelost.”
“Het helpt dat we zelf snel aanpassingen kunnen doorvoeren. Vinden machinisten dat er te weinig remweg is, dan is het moment waarop de overweg afsluit eerder af te stellen. Moet een onderdeel worden vervangen, dan kunnen we uit meerdere opties kiezen. En vind er ondanks alles een storing plaats, dan kan onze eigen infraploeg dat oplossen.”
Jelger de Haas en een collega in een van de stoomtreinen van de VSM. Het artikel gaat verder onder de foto. © Pilz
Toekomstige overwegen
Pilz heeft eerder in Nederland met succes spoorwegovergangen ontworpen en geïnstalleerd. Zien we in de komende jaren meer overwegen van het bedrijf opduiken? Het zit er dik in, zegt ingenieur Maarten van Dis. “De technologie voor dit project is toepasbaar voor andere overwegen buiten het hoofdspoor. Een deel van de software is bruikbaar om bestaande overwegen mee te vervangen, en daar hebben we al meerdere aanvragen voor binnen.”
Lees ook:
Laag Soeren (niet “Soerden”) :-)